Faalangst. Wat is het? En wat kan je doen om je angst te verminderen?
Faalangst. Leer alles over deze angst en wat kan je doen om je angst te verminderen!
Table of Contents
Wat is faalangst?
Faalangst is de angst om te falen in situaties waarin je een prestatie moet leveren en mogelijk beoordeeld kan worden door anderen. Faalangst komt voornamelijk voor wanneer je iets moet presteren of als iemand iets van je verwacht. Het is de angst om tekort te schieten of om niet te kunnen voldoen aan bepaalde verwachtingen. Ook ben je continu bang en ga je er al vanuit dat wat je doet zal mislukken.
De angst om te falen houdt je op dat moment tegen om een prestatie te leveren die je normaal gesproken zonder al teveel zenuwen prima zou kunnen. Faalangst lijkt sterker te worden wanneer je gevraagd wordt om iets te doen voor een ander, die met zijn of haar mening kijkt, luistert, beoordeelt en veroordeelt.
Faalangst kan bijvoorbeeld voorkomen tijdens het geven van een presentatie, je ervaart een black-out tijdens het maken van een examen of je durft tijdens een vergadering geen vragen te stellen. Ook kun je moeite hebben om een praatje te maken met iemand die je niet kent of wanneer je jezelf wilt voorstellen op een verjaardag. Vaak uit dit zich in je zenuwachtig voelen, blozen en bang zijn om iets verkeerds te zeggen of doen.
Vaak heb je geen last van faalangst als je alléén bent of als je iets voor jezelf aan het doen bent. Je kunt dan alléén een oordeel over jezelf vormen. Faalangst houdt dus nauw samen met angst voor kritiek en afwijzing. Je kunt bang zijn omdat je niet weet hoe je daarop zou moeten reageren mocht je kritiek ontvangen.
De angst voor kritiek of een mogelijke afwijzing, kan zo hoog oplopen dat je van tevoren allerlei mogelijke doemscenario’s bedenkt om zo ‘’voorbereid’’ te zijn op het ergste, want dan valt het achteraf tenminste allemaal mee. De behoefte aan controle en zekerheid dat iets goed zal gaan, is groot maar tegelijkertijd helaas ook een illusie omdat je nooit precies weet hoe een situatie zal verlopen.
Sommige mensen hebben in veel situaties last van faalangst, anderen alleen in specifieke situaties of bij bepaalde mensen.
Faalangst heeft niet alleen een grote impact op je zelfbeeld en zelfvertrouwen, maar ook op de kwaliteit van je relaties, prestaties op het werk en het kunnen genieten van het leven in het algemeen. Het is zonde omdat je jezelf beperkt om lekker jezelf te mogen zijn, te groeien in je werk en te genieten van alle mooie momenten in het leven. Gelukkig kun je er wat aan doen!
Oorzaken van faalangst
Faalangst kan het gevolg zijn van een sterke druk tot presteren in een bepaalde leeromgeving, maar ook van iemands karakter, zoals een gebrek aan zelfvertrouwen, laag zelfbeeld, perfectionisme of sociale angst.
Door de toenemende druk om goed te willen presteren of iets in één keer perfect te kunnen, kun je volledig blokkeren, uitstelgedrag vertonen of juist extra hard gaan werken om te voorkomen dat je faalt. Ook kun je allerlei niet helpende gedachten, emoties en lichamelijke klachten ervaren die je behoorlijk in de weg gaan zitten.
Faalangst kan ook voortkomen uit de eigen innerlijke drang tot het leveren van prestaties. Bij jongeren maar ook volwassenen kan faalangst optreden als een iemand niet kan voldoen aan bepaalde eisen van de leerkracht , ouders of manager, of als ze de capaciteiten van die persoon te hoog inschatten. Vaak ligt de lat van een iemand met faalangst erg hoog, goed is dan vaak niet goed genoeg.
Faalangst kan worden versterkt als de nadruk te vaak gelegd is op wat er niet goed ging in plaats van wat wel goed ging, of als je veel kritiek hebt gekregen in het verleden, maar ook als je in het verleden een vervelende situatie of meerdere situaties hebt meegemaakt. Bijvoorbeeld wanneer je een keer uitgelachen bent in de klas, een minder leuke opvoeding hebt gehad waardoor je angstiger bent geworden, maar het kan ook juist voorkomen wanneer je te beschermend bent opgevoed en de angst hebt ontwikkeld dat je jezelf niet capabel genoeg vindt om iets zelf op te lossen of iets aan te kunnen. Of dat je denkt te weinig levenservaring te hebben en hierdoor minder goed of het waard bent in vergelijking met anderen.
Het komt in veel situaties neer op: kan ik dit wel aan, weet ik straks wat ik moet doen of hoe ik moet reageren op onverwachte situaties? Ook kan de angst voor herhaling van een eerdere negatieve ervaring je nog in de weg zitten waardoor je angst voor de angst creëert.
Positieve en negatieve faalangst
Bij faalangst is er sprake van zowel positieve als negatieve faalangst.
Elk mens heeft de emotie angst en is weleens bang om te falen. Deze gedachten zijn niet erg, sterker nog, dit kan zelfs een motiverende factor zijn om zo tot betere prestaties te komen. Als je gezonde spanning of stress ervaart dan wordt dit ook wel ‘positieve faalangst’ genoemd. Denk aan lichte zenuwen voor het maken van een examen. Deze gezonde zenuwen zorgen er meestal juist voor dat je beter gaat presteren, omdat je je beter richt op de taak of je beter gaat concentreren, omdat er iets vanaf hangt; het is een gezonde vorm van angst. Positieve faalangst
Als de spanning te ver doorslaat in irrationele angst dan wordt dit ook wel ‘negatieve faalangst’ genoemd. Negatieve faalangst hangt samen met negatieve gedachtes over jezelf en je eigen prestaties. “dit kan ik nooit”, “de vorige keer, ging het ook verkeerd”, “iedereen kan dit veel beter dan ik”. Faalangst hangt nauw samen met negatieve gedachtes, laag zelfbeeld en minder zelfvertrouwen.
Deze gedachtes zitten je concentratie in de weg, zodat je minder alert met een taak bezig bent en inderdaad ook meer fouten kan gaan maken. Je prestatie neemt dan af en daarmee wordt je bevestigd in negatieve gedachtes. Het is een vicieuze cirkel.
Het nadeel van negatieve faalangst is dat je vaak situaties uitstelt, of net zolang doorgaat totdat een taak of opdracht perfect is of juist situaties of personen gaat vermijden, want dan kun je ook geen fouten maken en jezelf voor het blok zetten. Bij negatieve faalangst kan je spreken over een vicieuze cirkel. Je kunt terechtkomen in een spiraal van irreële angst en niet helpende gedachten die je zelfbeeld aantasten. Je bent niet meer in staat je eigen kunnen in te schatten en hier op te vertrouwen.
Er zijn 3 soorten faalangst
Er zijn drie soorten faalangst:
Faalangst kan, afhankelijk van de aard van een te leveren prestatie of het gedrag waarover iemand onzeker is allerlei vormen aannemen. Er zijn drie soorten faalangst die wij kunnen onderscheiden:
1. Motorische faalangst: Voorbeelden zijn: de angst om te falen bij sportieve prestaties (een sportwedstrijd, gymnastiekles)
2. Cognitieve faalangst: waarbij je een prestatie moet leveren zoals (huiswerk , proefwerk, rijexamen, een toelatings- of eindexamen)
3. Sociale faalangst: Angst voor het geven van een presentatie, om jezelf voor te stellen of een praatje te maken op een verjaardag of netwerk event.
Extreme vormen van faalangst worden gerekend tot angststoornissen. Bijvoorbeeld sociale angstwaarbij je situaties gaat vermijden of de straat niet op durft omdat je bang bent dat je iets verkeerds zal zeggen en dat anderen je raar vinden.
Symptomen van faalangst
Veel mensen met faalangst proberen te verbergen dat ze zenuwachtig zijn. Ook zijn ze bang voor fysieke reacties die faalangst oproept zoals blozen, trillingen, hartkloppingen of transpireren.
Faalangst gaat vaak samen met anderen kenmerken, hieronder de meest voorkomende symptomen:
- Angstig of paniekerig
- Slaapt slecht
- Slechte concentratievermogen
- Piekeren
- Goed is nooit goed genoeg, de lat ligt hoog
- Perfectionistisch
- Uitstelgedrag
- Negatieve gedachten
- Angstgedachten over de toekomst
- Vermijden van situaties of (groepen) personen
- Laag of negatief zelfbeeld
- Gebrek aan zelfvertrouwen en eigen kunnen
- Minderwaardig voelen
- Bang voor afwijzing
- Kunt slecht tegen kritiek. Kritiek voelt als een persoonlijk falen
- Snel aanpassen aan omgeving
- Sociale angst, contacten met meerdere personen vermijden uit angst om iets verkeerds te zeggen of te doen
- Zichzelf vergelijken met anderen op social media
- Relaties met partner, vrienden of familie staat onder druk
- Hartkloppingen
- Transpireren
- Hoofdpijn
- Blozen
- Trillen
- Buikpijn
- Niet helpende emoties nemen de overhand, zoals angst, paniek, woede uitbarstingen en huilbuien
- Gaat confrontaties het liefste uit de weg
Vaak begint de angst om te falen al ver voordat je überhaupt iets moet presteren, je brein gaat anticiperen om angstige situaties voor te zijn.
Het kan zijn dat faalangst je leven gaat beheersen, omdat de angst steeds algemener wordt en je voortdurend de schrik hebt om te falen.
Faalangst en de emotie angst
Faalangst behoort tot de emotie angst. Angst is een hele nuttige en positieve emotie omdat het je beschermt tegen mogelijk gevaar. Zonder angst zou je waarschijnlijk niet heel oud worden. Bedenk maar eens, zonder deze emotie steek je niet zomaar de weg over zonder links of rechts te kijken of vermijd je fysiek contact met gevaarlijke dieren (Denk maar aan Steve Irwin).
Angst weerhoud je ervan om gevaarlijke dingen te doen en zorgt ervoor dat je snel weet te handelen in risicovolle situaties. Het was bijvoorbeeld super handig in de oertijd als er een beer achter je aan zat. Je moest heel snel inschatten hoe je hierop reageerde: Stil blijven staan uit angst (bevriezen), het gevecht aangaan met de beer (vechten) of ervoor zorgen dat je zo snel mogelijk wegkomt (vluchten).
Angst is een overlevingsmechanisme dat in iedereen aanwezig is. Angst is soms minder handig op als je graag iets nieuws wilt ondernemen of doen.
Wanneer je angst gebruikt als een beschermende kracht dan kun je zeggen dat je angst de baas bent.
Wanneer angst je tegenhoud om de dingen te doen die je aan zou kunnen maar niet doet, of je geluk en plezier in de weg gaat staan dan is angst je de baas.
Faalangst en onze hersenen
Wat doet angst precies met onze hersenen?
Het eerste deel van ons brein wordt ook wel het reptielenbrein genoemd. Dit deel zorgt er voor dat we ademhalen, eten en ons willen voortplanten. In dit deel vind je ook het deel dat verantwoordelijk is voor het activeren van ons angstsysteem, ook wel bekend als je: vlucht, vecht of bevries respons. Dit zijn de drie primaire reacties die wij hebben die ervoor zorgen dat we in actie komen bij gevaar.
Het tweede deel van ons brein wordt ook wel ons emotionele brein genoemd en is het deel waar onze emoties zich bevinden. In dit deel van ons brein kunnen we emoties ervaren als angst, boosheid, verdriet, blijheid, sociale binding, jaloezie. Ook vind je hier een ander belangrijk onderdeel, de amygdala. Je kan de amygdala zien als een soort angst sensor die je probeert te beschermen. Ze schat namelijk de mate van de dreiging in. Zodra de angstsensor van de amygdala afgaat dan geeft het een seintje naar je eerste brein waar je vlucht, vecht of bevries respons geactiveerd wordt. Zo kom je op tijd in actie op het moment dat er echt gevaar is.
Het derde brein is verantwoordelijk voor ons logisch denken, het wordt ook wel je cognitieve brein (neocortex) genoemd. Zodra je overlevingssysteem aan gaat, is er geen tijd meer om helder na te denken. Alle aandacht is gefocust op overleven. De neo-cortex die betrokken is bij ons rationeel en logisch denken is dan even off-line. Hierdoor kun je bijvoorbeeld ook een black-out ervaren tijdens een examen.
Door conditionering, chronische stress of traumatische ervaringen kan het angstsysteem overgevoelig raken. Hierdoor kan je overlevingssysteem ook ingeschakeld wanneer het niet nodig is.
Doordat je brein het verschil niet herkent tussen wat echt is en wat niet, is het goed om te weten dat als je een vervelende gedachte hebt bijvoorbeeld: wat als ik het niet goed doe? Wat als het mislukt? Of wat als ik een black-out krijg? Op dat moment ervaren je hersenen alsof het echt is en bereid je lichaam zich voor om je te beschermen door het activeren van je vlucht, vecht of bevries systeem.
”Je hersenen herkennen het verschil niet tussen wat echt is en wat niet echt is”.
Als je angstsysteem overprikkeld is geraakt dan kan het zijn dat je continu het gevoel hebt dat je “aan” staat omdat je gedachten continu als echt ervaren worden en je overlevingssysteem steeds geactiveerd wordt. Hierdoor kun je in een vicieuze cirkel terechtkomen. Angstgedachten komen vaak voort uit eerdere ervaringen uit het verleden. Als je de triggers kunt (h)erkennen die ervoor zorgen dat je faalangst geactiveerd wordt dan kun je hier weer grip op krijgen door deze triggers te neutraliseren.
Triggers die je faalangst kunnen activeren
We hebben uit het verleden allemaal leuke en minder leuke ervaringen meegemaakt. Op basis van opvoeding en ervaringen vorm je een eigen beeld, waarheid, werkelijkheid en kijk op de wereld. Soms kunnen vervelende ervaringen uit het verleden je faalangst geactiveerd hebben die ervoor zorgen dat je nu nog steeds vastloopt.
Het kan zijn dat je een vervelende ervaring hebt gehad op school waarbij de leraar of een ouder aangaf dat je iets niet goed hebt gedaan, of je bent een keer uitgelachen of gepest voor een groep. Op dat moment kun je een conclusie getrokken hebben over de situatie en jezelf, bijvoorbeeld: ik ben anders en niemand vind mij leuk, of wat ik ook doe, het is nooit goed genoeg, anderen zijn veel beter dan mij.
Vanuit dat specifieke moment (vervelende gebeurtenis) bouw je een overlevingsstrategie op die op dat moment passend lijkt. Bijvoorbeeld door personen of situaties te vermijden, dingen uit te stellen of niks te doen. Zoals niet meer voor grote groepen mensen spreken, want stel je voor dat dit misschien weer gebeurt!
Omdat we op jongere leeftijd niet alle tools of inzichten hebben die je nu wel hebt kan het zijn dat je op jongere leeftijd een verkeerde conclusie hebt getrokken over deze situatie. En wat als deze situatie waarheid voor jou is geworden en tot op de dag van vandaag nog steeds actief is en je leven beïnvloed?
Als het helpend is dan heb je er geen last van maar wat als je emoties iedere keer onverwachts opkomen? Elke keer als iemand een bepaalde opmerking maakt of bijvoorbeeld kritiek geeft dan schiet de angstsensor weer aan en reageer je hetzelfde als toen bij dat bepaalde moment.
Je haalt bijvoorbeeld uit naar een collega, vriend of vriendin, je wordt stil terwijl je er graag iets van had willen zeggen, je word rood, kan gaan blozen of je trekt je terug en wil het er niet meer over hebben. Door het vervelende gevoel dat je ervaart op dat moment, kunnen je emoties hoog oplopen en reageer je misschien op een bepaalde manier terwijl je zelf niet precies snapt waar dit vandaan komt. Er zijn verschillende triggers die laten we zeggen nog ‘’geprogrammeerd’’ zijn in je lichaam, die niet meer handig zijn in bepaalde situatie.
Gevolgen van faalangst
Faalangst heeft een groot effect op het lichaam en geest, het zorgt ervoor dat je je minder goed kunt concentreren, je kunt een black-out ervaren omdat je hersenstam op dat moment blokkeert, je denkt minder helder na, keuzes maken wordt lastiger, je kan moeite hebben om te praten of je gedachten onder woorden te brengen.
Dit heeft vaak impact op je vermogen en of vaardigheden om vrienden te maken en te houden. Maar ook houdt je jezelf tegen om te groeien en je doelen of dromen waar te maken. Je houdt jezelf bijna letterlijk gevangen in je eigen angstgedachten.
Daarom is het belangrijk om te werken aan het loslaten van niet helpende herinneringen, vastgelopen angstgedachten en emoties. De angst om te falen heeft dus een behoorlijke impact op je lichamelijke gezondheid, je gevoelswereld, je relaties, persoonlijke groei en prestaties op het werk of op school.
Wat te doen bij faalangst?
Herken je jezelf in deze blog en wil je eindelijk grip op je faalangst? Download hier 3 gratis tips om je faalangst direct te verminderen.
